Archieven: Projects

Gelijkstroom of Wisselstroom ?
Je bent beginnend modelspoorbouwer, of je bent herintreder, je hebt vroeger een modelspoorbaan gehad, maar je moet helemaal opnieuw beginnen OF je hebt nog
helemaal geen ervaring met modelspoor, en begint helemaal nieuw in deze wereld.
De eerste vraag waar je dan meestal mee wordt geconfronteerd: Koop ik een Marklin (Wisselstroom) modelspoorbaan of koop ik een Gelijkstroom modelspoorbaan?
Dit artikel is vooral gebaseerd op de schaal H0, omdat het hier in de de praktijk in Nederland het meest voorkomt.

Twee “kampen”
Binnen de modelspoorhobby zijn dit meestal 2 kampen met mensen. Er is een groep die volledig gaat voor het merk Marklin en daarmee de keuze maakt voor
een wisselstroom baan. Er is een groep die gaat voor een gelijkstroom modelspoorbaan. Deze laatste groep heeft veel meer keuzes wat betreft leveranciers van modelspoor
fabrikanten. De groepen zijn vaak (zeer) fanatiek in de verdediging van de keuzes. In dit artikel proberen we een zo objectief mogelijk verhaal neer te zetten over beide systemen,
die beiden zowel voor- als nadelen hebben. Als we kijken naar fabrikanten die een kompleet assortiment aanbieden, locomtieven, wagons, rails, eventueel digitale centrales enz.
dan zien we dat er voor 100% wisselstroom, maar 1 fabrikant is. Dat is Marklin. Marklin is binnen Europa dan ook wel direct de fabrikant met de hoogste omzet per jaar.
De meest opmerkelijke zichtbare verschillen tussen Wisselstroom modelspoorbanen en gelijkstroom modelspoorbanen: Wisselstroom heeft een “3 rail principe”;
zoals iedereen 2 spoorstaven aan de buitenkant MAAR dan ook nog “rail met contactpunten” in het midden van de rails. Precies in het midden van de 2 spoorstaven.
Elektrisch gezien zijn de twee spoorstaven aan de buitenzijde aan elkaar doorverbonden, en vormen 1 deel van de elektrische polariteit, de rail met contactpunten in het midden
van de spoorstaven is de andere elektrische polariteit.
Bij een gelijkstroomspoor hebben we alleen te maken met de 2 spoorstaven, die elektrisch gezien van elkaar gescheiden zijn. 1 spoorstaaf is de ene polariteit, de andere staaf is de andere polariteit.

Keuze gelijkstroom/wisselstroom bepaalt aanbod
Kiezen we voor een gelijkstroombaan, dan is er keuze uit veel meerdere fabrikanten. De grootste gelijkstroom modelspoor fabrikant in Europa is Roco.
Roco is eigendom van Modeleisenbahn GMBH en is eigenaar van de merken Fleischmann en Roco. Waarbij Roco tegenwoordig alleen de schalen H0, H0e en TT produceert.
Fleischmann produceert tegenwoordig alleen nog de schaal N, maar was voorheen ook 1 van de grote gelijkstroom H0 fabrikanten.
De tweede leverancier van gelijkstroom modelspoor in Euopa is PIKO. Piko heeft ook een groot assortiment en levert naast de meeste bekende H0 en N schalen ook nog de
schalen TT en G.
De 3e gelijkstroom leverancier in Europa is: Trix. Trix was in het verleden een gelijkstroom modelspoor fabrikant, en is een aantal jaren geleden overgenomen door Marklin.
In principe zijn Marklin en Trix hetzelfde bedrijf, Trix levert gelijkstroom (DC powered) locomotieven, wagons enz, op basis van 2 rail systemeem, Marklin werkt op basis van de eerder beschreven 3 rail systemen en is wissel stroom (AC powered).
Doordat Marklin een wisselstroom systeem heeft, leveren zij een 3 rail systeem; rails met twee buitensporen, welke elektrisch gezien aan elkaar zitten. Plus Marklin heeft op deze sporen ook nog een rail met contactpunten in het midden zitten. Hiervoor is iedere Marklin locomotief uitgerust met een sleper. Deze slepers zijn er meestal in 2 uitvoeringen.
Er zijn meestal lange en korte slepers. Iedere wisselstroom locomotief is voorzien van een sleper. De langere slepers worden gebruikt voor de langere locomotieven en de kortere slepers worden meestal gebruikt voor de korte(re) locomotieven.
Trix heeft grotendeels hetzelfde assortiment als Marklin alleen dan in gelijkstroomuitvoering (zonder sleper voor de middenrail)

Overige ModelSpoorweg leveranciers
Naast de gelijkstroom fabrikanten Roco en Piko, hebben we ook nog de fabrikanten: ESU, Exact-Train, PB-models, Rivarossi enz. Dit zijn fabrikanten die vaak alleen maar Locomotieven en
wagons leveren, zij leveren GEEN railsystemen.
Om de zaak nog komplexer te maken, de gelijkstroom fabrikanten Roco en Piko leveren ook Wisselstroom locomotieven. Dit zijn modeltechnisch gezien vaak exact dezelfde modellen als de gelijkstroom
modellen, elektrisch gezien zijn ze echter wisselstroom EN ze zijn voorzien van een Sleper voor het 3 rail systeem.
De leveranciers: ESU, Exact-Train, PB models enz. hebben vaak 1 model voor zowel wisselstroom als gelijkstroom. D.m.v. het plaatsen of verwijderen van de sleper onder de locomotief
wordt de locomotief omgeschakeld van gelijkstroom naar wisselstroom of omgekeerd.

Prijzen, wagons en wielsets van wagons
De prijzen voor de verschillende modellen wagons en locomotieven zijn bij alle leveranciers ongeveer overeenkomstig. Wel kan het zijn dat een gewenst model op dat moment wel bij de
ene leverancier beschikbaar is of beschikbaar komt, en niet of veel later pas bij de andere leverancier.

Voor de gelijkstroom modelspoorbaan is het assortiment leveranciers locomotieven (veel) groter dan voor wisselstroom.
De wagons: de wagons van alle fabrikanten zijn onderling uitwisselbaar op zowel 2 rail als 3 rail systemen. NOODZAAK: willen we wagons van 2 rail systemen op 3 railsystemen gebruiken, of omgekeerd, dan is het WEL NOODZAAK hier andere wielsets on der te monteren.
Bij een 2 railsysteem zijn de 2 wielen op de as ge-isoleerd van elkaar. Bij een 3 rail systeem liggen de twee wielen op 1 as elektrisch gezien aan elkaar.
Uitzonderingen: Natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen op bijna iedere regel, zo ook hier. Uitzonderingen zijn steeds vaker de ‘gespecialiseerde leveranciers” laten we ze zo maar even noemen. Dit zijn leveranciers als bijv. Exact-train en LS-Models. Dit zijn bijv. 2 leveranciers die zich vooral ook richten op personen wagons. Beide leveranciers brengen redelijk grote assortimenten personen wagons uit, die wat waar is, is waar, er zeer fraai en gedetailleerd uitzien. Steeds vaker voorzien zij de wagons van wielsets die zowel op wissel- als op gelijkstroom kunnen rijden. Deze wielen hoeven dus niet meer gewisseld te worden. Sterker nog, vaak kunnen deze wielen niet zomaar gewisseld worden.
Dit omdat de leveranciers ervoor hebben gekozen afwijkende wieldiameters en afwijkende flensmaten te gebruiken. Laten we het heel politiek correct proberen te duiden;
dit heeft vaak (zeer) negatieve gevolgen voor de rij-eigenschppen van deze wagons.  Best een groot aantal van onze leden hebben veel in deze wagons ge-investeerd. De meeste van onze leden kopen de wagons om mee te rijden. Dit klinkt misschien vreemd, maar heel veel modelspoor liefhebbers kopen materialen voor vitrine modellen.
De meeste leden van onze club kopen ze om te rijden, en zijn over het algemeen zeer ontvreden over de rij-eigenschappen van de wagons van deze leveranciers. Het opmerkelijke is dat dit geldt op zowel wisselstroom- als gelijkstroombanen.

Winkeliers wisselen op verzoek vaak gratis de wielsets om. BELANGRIJK: behalve dat de wielen elektrisch gezien verschillen, zit er ook een verschil in de hartafstand van de wielen op de assen.
Bij een 3 rails systeem (wisselstroom) staan de wielen iets verder uit elkaar dan bij gelijkstroom. Daarom is het vaak toch aan te raden ook van een “wisselstroom wagon” de wielen te laten wisselen naar een set “gelijkstroom wielen”, omdat dan ook de hartafstand van de wielen is aangepast op gelijkstroom rails.

Principiele verschillen:
Zoals hierboven beschreven lijken alle fabrikanten wel ongeveer hetzelfde assortiment te bieden aan locomotieven en wagons. Er zit wel een wezenlijk verschil tussen de rails van 2 rail systemen en 3 rail systemen. Waar zitten dan de principiele verschillen tussen wisselstroom systemen (Marklin) en gelijkstroom systemen (alle overige fabrikanten van gelijkstroom systemen)?
Marklin heeft ervoor gekozen, om een meer “gesloten” systeem op de markt te zetten. Zij bieden een compleet assortiment van Locomotieven, wagons, rails, digitale centrales, boosters, terugmelders enz. enz. MAAR de componenten zijn zeer lastig of zelfs vaak onmogelijk te vervangen of combineren met zelfde functionele componenten van andere fabrikanten (merken).
Wordt de keuze gemaakt voor een gelijkstroombaan, dan zijn daar heel veel aanbieders van alle benodigde componenten, die heel vaak ook door elkaar heen kunnen worden gebruikt.

Android versus Apple IOS:
Beide systemen hebben voor- en nadelen. De vergelijking die de meeste van jullie het meest bekend zullen voorkomen: Marklin is meer als de Apple Iphone/Ipad , zowel hardware als software is door Apple gemaakt, OF de Software is door een ander partij gemaakt maar wel streng door Apple op kwaliteit gecontroleerd. Er is bij de gebruiker vaak minder moeite en kennis nodig om zo’n systeem te gebruiken en te onderhouden. Een gelijkstroom systeem is meer te vergelijken met een Android telefoon/pad systeem. Het is veel meer “open”, veel componenten van heel veel fabrikanten kunnen worden gecombineerd. Dit vergt voor de eindgebruiker meer kennis. Je moet zelf alles combineren, en uitzoeken hoe dit soms gecombineerd moet worden. Vaak is een gelijkstroom systeem (iets) voordeliger in aanschaf als een Marklin systeem.
Bijv. wil je met een Marklin systeem digitaal gaan rijden, bijv. in combinatie met iTrain als bovenliggend aanstuur programma, dan MOET je toch eerst een Marklin centrale (bijv. Command Station 3, kosten ruim 700 EURO aanschaffen) terwijl bij een gelijkstroom systeem, er afhankelijk van de systeemkeuze wel of geen centrale nodig is. Is er wel een centrale nodig, dan zijn er in een grote prijsrange centrales te koop vanaf ongeveer 150 Euro t/m 700 Euro. Een winkelier probeert vaak een beginner en/of herintreder een “digitale beginset” te verkopen. Ons advies: DOE DIT NIET, de prijs van zo’n set lijkt in eerste instatie heel aantrekkelijk, dit is vaak ook het verkoopargument.

Later blijkt dat van de hele set meestal alleen de locomotief, de wagons en soms de wagons nog bruikbaar zijn. Verder heb je geld besteedt aan veel componenten die bij meer opgedane ervaring niet meer bruikbaar zijn.
Naderhand van systeem wisselstroom naar gelijkstroom systeem wisselen OF andersom, betekent in de praktijk eigenlijk dat je behalve bijv. het bovenliggende stuurprogramma als bijv. iTrain geheel opnieuw moet beginnen. Dit kan zeer kostbaar zijn en is vaak ook erg frusterend. Denk dus heel goed na VOOR je een keuze maakt.

Advies zonder commercieel belang:
Laat je goed voorlichten (niet door winkeliers, die hebben vaak een commerciele voorkeur).
Bij ons hebben de clubleden alle systemen en dus ook alle ervaringen, zonder commercieel belang.
Verder kan je als lid eerst ervaring opdoen met de meest gebruikte systemen die in de modelspoorwereld te koop zijn, je hoort van de andere leden alle ervaringen. Letop: het ideale systeem bestaat jammer genoeg niet. Alle systemen hebben voor- en nadelen.
Als lid wordt je ook verder geholpen met specifieke vraagstukken en/of problemen.
Dus word lid van onze club en deel mee in alle ervaringen van andere clubleden.

Eisen modelspoorrails en digitaal bedrijf:
Naar aanleiding van op dit moment de vele vragen en opmerkingen, die wij vooral tijdens onze opendagen krijgen, hebben we besloten voor vooral de herintreders maar ook voor nieuwe hobbyisten een artikel te schrijven over het gebruik/ hergebruik van (oude) modelspoorrails. Dit artikel heeft betrekking op H0 modelspoor.

Herintereders:
veel herintreders hebben van vroeger of in ieder geval lange(re) tijd geleden nog vaak (veel) oude modelspoorrails
liggen. Nu de hobby weer wordt opgepakt wordt ook deze rails vaak weer hergebruikt.

Marklin rails:
Vooral bij Marklin “M” rails dit is de oude nog metalen rails moet rekening gehouden worden met de volgende zaken:
– Deze rails is alleen toepasbaar in een ANALOGE baan. Dus een baan waarbij de treinen traditioneel met trafo’s worden bestuurd.
Vaak stoppen mensen veel tijd in een nieuw baanplaan, gebaseerd op de oude rails die ze nog hebben, en komen er dan later pijnlijk achter dat met deze rails NIET digitaal kan worden gereden. De oorzaak zit in de verbindingen en het soort materiaal wat vroeger voor deze “M rails” werd gebruikt.
Bij de nieuwe digitale banen is de spoorrails ook het communicatie mechanisme van bijv. de centrale met de locomotieven. Dit komt heel precies en is heel gevoelig voor signaalverlies. Ons advies is daarom (zonder enig commercieel belang) denk heel goed na, hoe je in de toekomst je baan wilt gaan gebruiken. Alleen analoog, dan is de rails nog prima bruikbaar. Wil je (later) ook digitaal gaan rijden, moet je er rekening mee houden dat je op dat moment andere (nieuwe) rails aan zal moeten schaffen en helemaal opnieuw je baan moeten gaan leggen…..
De veel nieuwere Marklin rails; als type K-rails en C-rails is wel heel goed geschikt om digitaal mee te rijden.

Fleischmann rails:
Voor bijv. Fleischmann geldt niet exakt hetzelfde, maar zijn ook een aantal zaken om rekening mee te houden.
Fleischmann heeft 2 typen H0 rails in productie gehad. De ondertussen zeer oude modelrail, deze wordt al jaren niet meer door fleischmann gemaakt, maar is tweede hands nog wel steeds te koop. Daarnaast is heeft Fleischmann vanaf ongeveer 1982 ook H0 Profirail geproduceerd. Dit als vervanging van de modelrail die ongeveer van 1952 tot 1982 in productie is geweest. De railstaven van de modelrail zijn nog van een bepaalde koper legering, die ontzettend gevoelig zijn voor “aanslag” op de rails. Dus heel vaak heel goed poetsen is het gevolg. De wissels zijn er hand bediend en via een elektrospoel. LETOP: oude Fleischmann modelspoorwissels zijn vaak krom getrokken en wij hebben nog geen methode gevonden dit weer goed te krijgen.
Ook hiervoor is ons advies om niet nog een heel nieuwe digitale baan op basis van deze rails te gaan leggen.
Daarnaast heeft Fleischmann tot ongeveer 2020 Fleischmann H0 Profi rails gemaakt. Deze rails is van veel betere kwaliteit als de vroegere model rails. Met deze rails is ook heel goed digitaal te rijden. Let wel op: Ook deze rails wordt niet meer nieuw gemaakt. Uitbreidingen/vervangingen zal je altijd tweede hands moeten kopen, en dan is het “zolang de voorraad strekt”.

Andere overwegingen in railkeuzes:
Voor onze nieuwe H0 baan op de club hebben wij ook een keuze moeten maken. We hebben heel veel onderzoek gedaan waarbij we vooral hebben bekeken: de toekomstvastheid van de producten (voor zover mogelijk is dit te bekijken), de technische mogelijkheden, het assortiment, en kwaliteit (hoe zijn de wissel contructies uitgevoerd), de prijzen van rails en bijbehorende wissels, en tot slot de verkrijgbaarheid. Hoe goed maar vooral ook hoe snel zijn de rails/wissels verkrijgbaar. Ook PECO H0 rails is in dit vergelijk meegenomen, de van tijd tot tijd zeer slechte verkrijgbaarheid en onbetrouwbare leveringen van PECO hebben ons doen besluiten hier NIET voor te kiezen.

Op onze club hebben we op basis van heel veel onderzoek gekozen voor H0 Roco-line rails. Deze rails is er in 2 varianten MET en ZONDER bedding. Reden van de keuze:
Fleischmann stopte met Profi-rail. Roco wordt DE H0 leverancier van de combi Fleischmann-Roco. Het Roco-line assortiment is enorm groot, dit uit zich vooral in het grote assortiment bochten met verschillende radius, bij iedere radius bocht is bijna een zelfde radius wissel te koop. Roco beschikt ook over hoge snelheidswissels. Verder hebben zij verschillende typen flex rails in het assortiment. De puntstukken van de wissels zijn volledig geisoleerd, en via naar buiten uitgevoerde contacten vrij makkelijk te schakelen.
De constructie van de wissels is heel simpel maar zeer betrouwbaar. Ondertussen is er ervaring met een redelijk complexe baan opgedaan, met een aantal dubbele kruiswissels en tal van rechte- en bochtwissels. Wat opvalt is dat de locomotieven bijzonder “soepel” over de meest complexe wissel straten rijden. Deze baan is grotendeels opgebouwd uit enkel en alleen flexrails van Roco. Dit is (veel) goedkoper, biedt veel meer flexibiliteit als de conventionele rechte stukken en bochten, MAAR vergt wel redelijk wat voorbereiding en “gestructureerde werkmethodes” om dit succesvol en ook nog met plezier te aan te leggen.

Bezuinig NIET op rails bij een digitale baan:
Ons meest belangrijke advies: wil je met een digitale baan gaan rijden, bezuinig zeker niet op de rails. Bij digitaal rijden is de gevoeligheid van de datacommunicatie van de centrale en/of besturingsprogramma heel erg groot.
Mindere kwaliteit rails staat garant voor grote communicatie problemen, hierdoor zullen in een digitaal bedrijf heel veel storingen optreden, treinen met elkaar in botsing komen (er rijden vele treinen tegelijk op dezelfde baan) melder worden gemist waardoor weer spooktreinen ontstaan. Kortom heel veel ellende, welke ook nauwelijks valt op te lossen en die het plezier in de hobby snel doen verminderen.
Vooral voor de her-intreders: Bij de Roco-line H0 rail moet je er wel op bedacht zijn dat Roco er destijds voor heeft gekozen om een lagere railstaaf te fabriceren. Dit kan consequenties hebben voor het rijden met zeer, zeer oude locomotieven en/of wagons.
Op de verschillende hoogten van de railstaven komen we in een afzonderlijk artikel nog terug.

Beginner of Herintreder:
Of je nu pas begint met de hobby of een doorstart maakt vanuit het verleden, je krijgt in beide gevallen te maken met het kiezen van een bepaald modelspoor-aanstuur elektronicasysteem. Velen willen dit later of direct al koppelen aan een automatiserings/software programma, als iTrain, Koploper enz. enz.

Een vraag die deze keuze kan beinvloeden:
Wil je voorlopig met je huidige analoge treinen en toch geautomatiseerd gaan rijden en later de volledige overstap naar digitaal maken of bouw je meteen alles om naar digitaal?
Kies je direct voor helemaal digitaal dan zijn er nog steeds diverse systemen waaruit je kunt kiezen met ieder hun specifieke eigenschappen / eigenaardigheden en mogelijk zelfs beperkingen of hoog oplopende kosten in de toekomst.

Advies modelspoorwinkel:
Veel mensen laten zich (begrijpelijk) adviseren bij een modelspoorwinkel.
Wat er dan vaak gebeurt: de winkelier heeft meestal een voorkeur voor een bepaald merk/systeem en verkoopt de klant een voordelige digitale startset van dit merk. Hiermee kan de klant inderdaad heel snel van start. De startset beperkt zich meestal (om de prijs laag te houden) tot een “ovaaltje aan rails met 1 of 2 wissels, een beperkte digitale centrale, een digitale Locomotief en wat wagons.
De klant kan dan ervaring opdoen met digitaal rijden, zo is het motto. De meeste klanten blijven niet met een ovaaltje met 2 wissels rijden…. en willen uitbreiden. Pas dan blijkt de keuze voor een bepaald merk of systeem soms beperkingen te bevatten.

Keuze van systeem heeft grote invloed op mogelijkheden en financien:
Om dan weer van systeem te gaan wisselen is financieel gezien niet interessant meer. Je zal opnieuw moeten investeren en verlies lijden op je te snel aangeschafte systeem.
Veel hobbyisten willen op een gegeven moment meer. Bijvoorbeeld met je oude locomotieven zonder aanpassing of met meerdere digitale treinen tegelijk op een beperkt oppervlak met een complex railplan rijden. Op dat moment worden de beperkingen van bepaalde merken/systemen vaak zichtbaar.
Ombouw van bestaande analoge locomotieven naar digitaal kost veel geld, ook al ben je zelf handig in het ombouwen

Veel hobbyisten ontwerpen (ook al onder invloed van beperkte ruimte) een baanplan waarop in 2 richtingen gereden kan worden. Je krijgt dan te maken met een of meerdere “keerlussen”. Behalve dat dit direct al redelijk complex  is, lopen de kosten voor het schakelen van de railspanning al snel op.

Door uitbreiding van je baan en/of de behoefte om meer of alle locomotieven gelijktijdig te kunnen laten rijden is er meer behoefte aan voeding voor rijspanning. Deze problemen worden alleen maar groter bij een te snelle keuze van een bepaald systeem.

Sommige systemen hebben hun beperking als het gaat om uitbreiding van voedingen (Boosters).
Bij een storing of ontsporing op je baan zal een groot gedeelte van je baan in storing vallen en alles stop zetten.

Tegelijk analoog en digitaal rijden (op dezelfde baan) is bij de meeste systemen niet mogelijk.  Je oude locomotieven blijven dus in de kast staan, de keuze voor aanschaf van een nieuwe locomotief blijft beperkt tot alleen digitaal uitgevoerde types.

Onze club heeft diverse systemen in gebruik:
Op onze club hebben we diverse systemen in gebruik en we kunnen u dus de verschillen duidelijk laten zien en er heel veel over vertellen wat de keuze voor u wat makkelijker kan maken.  Verder hebben wij (als club) ook geen belang in het promoten van bepaalde merken of systemen. Ons enig doel: Hobbyisten plezier laten beleven aan de hobby, de drempel naar een digitale systeem EN de kosten zo laag mogelijk houden.

Maak een afspraak en kom zelf kijken:
Mocht je een kijkje willen nemen, kom een keer langs op een van onze clubavonden. We zijn er iedere maandagavond en donderdagavond
van 19.00 – 22.00. Andere avonden zijn mogelijk op afspraak.
Wil je heel specifieke zaken zien, maak dan via het  contactformulier even een afspraak zodat we kunnen zorgen dat de mensen met die specifieke kennis dan ook aanwezig zijn.